ذمه در معنی لغوی حقوقی، به معنای یک جایگاه است که در آن ضمانت، عهد و یا پیمان قرار داده می‌شود. ذمه، ادای یک مسئولیت است که بر عهده‌ی فرد قرار می‌گیرد. ضمان ذمه به ذمه، یعنی فرد ضمانت کننده با انعقاد کردن عقد، ضمان دین را بر ذمه خود انتقال داده است و در نتیجه مضمون عنه یا مدیون اصلی، بری می‌شود. البته، این مطلب که انتقال دین مقتضای ذات عقد ضمانت است صحیح نمی‌باشد، شما می‌توانید حتی با انعقاد یک قرار داد خصوصی، شخص ضامن را مدیون به تأدیه دین کنید. در ادامه این مقاله به توضیحات بیشتری در مورد نقل ذمه به ذمه و انواع ضمان نقل ذمه به ذمه می‌پردازیم.
ضمان نقل ذمه به ذمه چیست
ضمان یک عقد لازم محسوب می‌شود که در دسته‌ی عقود تبعی قرار گرفته و در شرایط مدیون بودن بدهکار در مقابل طلبکار، صورت می‌گیرد. به طور کلی زمانی می‌توان از کسی ضمانت کرد که آن شخص مدیون باشد، در غیر این صورت نمی‌توان از او ضمانت به عمل آورد. حقیقت ضمان کردن برای دلایلی مانند انجام معامله و یا حتی سودآوری نیست، بلکه هدف ضمان در واقع، گره گشایی از مشکلات شخص بدهکار است. در مورد عقد ضمان باید گفت که این عقد با انتقال ذمه انجام پذیر است. یعنی به طور ساده‌تر مقصود این است که فرد ضمانت کننده با منعقد کردن آن، ضمان دین خود را به ذمه انتقال داده است که در نتیجه انجام این کار، مضمون عنه و یا مضمون اصلی بری می‌شود.
تفاوت ضم ذمه به ذمه با نقل ذمه به ذمه
به طور کلی نقل ذمه شامل انتقال همه‌ی تعهدات مضمون عنه به ضامن است و همچنین ضم ذمه به معنی انضمام ذمه ضامن به مضمون عنه می‌باشد که آن هم می‌تواند به دو صورت ضمان تضامنی و ضمان وثیقه ای باشد.
انواع ضمانت ضم ذمه به ذمه
به طور کلی ضمانت ضم ذمه به ذمه به دو دسته تقسیم می‌شود. دسته اول ضمانت وثیقه‌ای می‌باشد که در آن، وثیقه‌ی دین همان تعهد ضامن به پرداخت دین مدیون است. در دسته دوم که ضمانت تضامنی است، در واقع وثیقه‌ی دین همان تعهد ضامن و مضمون عنه است که در در عرض یکدیگر قرار دارند، به عبارت دیگر شخص طلبکار و یا مضمون له، این توانایی را دارد که به شخص مضمون عنه به عنوان مدیون اصلی و یا ضامن، تحت عنوان مسئول پرداخت دین، برای کل دین و یا قسمتی از آن، مراجعه کند.
علت تضامنی بودن آن نیز این است که مسئولیت هر دو قسمت، یعنی ضامن و مدیون تضامنی بوده است. این دو ضمانت دارای موارد مشترک هستند، ولی در برخی از قسمت‌ها نیز متفاوت هستند. در عقد ضمانتی، ذمهی ضامن در واقع به ذمهی مدیون، ضمیمه می‌گردد و دو مزیت قابل توجه دارد که یکی از آنها، اقاله کردن عقد و دیگری، باقی ماندن تضمینات دین اصلی است.
نحوه‌ی رجوع طلبکار به ضامن نیز در ضمانت وثیقه ای و تضامنی متفاوت است، در ضمانت وثیقه‌ای، شخصی که طلبکار است باید ابتدا به مدیون اصلی رجوع کند و سپس اگر پاسخی دریافت نکرد، به سراغ شخص ضامن برود، ولی در ضمانت تضامنی این قضیه متفاوت است و در این ضمانت، طلبکار می‌تواند بدون اینکه به سراغ مدیون اصلی برود، به طور مستقیم به ضامن مراجعه کند.
البته ضمانت تضامنی مزیت‌های قابل توجه‌ای نیز دارد، مثلا اینکه در ضمانت تضامنی، اگر شخص ضامن دچار یکسری از مشکلات شود، مثل آنکه از کار خود ورشکست شود و یا اینکه فوت کند، طبق قانون، با هر کدام از این عوامل دیون موجل فرد حال می‌گردد و نیاز نیست که در انتظار رسیدن اجل دین به سر ببرد، اما در ضمانت وثیقه‌ای چون مضمون له در درجه اول باید به مدیون خود برای طلب، مراجعه کند، پس در نتیجه این مزیت وجود ندارد و نمی‌تواند قبل از اینکه اجل دین به پایان خود برسد، به مدیون اصلی و یا مضمون عنه مراجعه کند.