در دعاوی حقوقی و کیفری، مراجع قضایی در مسیر رسیدگی به پرونده و صدور حکم نهایی، گاه تصمیماتی اتخاذ می‌کنند که به عنوان قرار شناخته می‌شوند. این تصمیمات، تکلیف نهایی دعوا را مشخص نمی‌کنند، اما برای تکمیل و آماده‌سازی پرونده برای صدور حکم نهایی لازم هستند. قرار اعدادی یا مقدماتی نوعی از قرار است که به منظور تکمیل و آماده‌سازی پرونده برای صدور حکم نهایی صادر می‌شود. در ادامه بیشتر با قرار اعدادی آشنا می شویم.
قرار اعدادی یا مقدماتی چیست
قرار اعدادی یا مقدماتی، قراری است که در جریان دادرسی و قبل از صدور حکم نهایی، به منظور آماده کردن پرونده برای صدور رأی قاطع، توسط قاضی صادر می‌شود. این نوع قرار، ماهیت دعوا را مشخص نمی‌کند و به طور موقت برای رفع نقص تحقیقات یا تکمیل مدارک و اطلاعات لازم صادر می‌شود. برخی از وظایف و کاربردهای قرار اعدادی یا مقدماتی شامل موارد زیر است:
جمع‌آوری اطلاعات و مدارک: قرار اعدادی می‌تواند برای جمع‌آوری اطلاعات و مدارک لازم برای رسیدگی به دعوا، مانند قرار کارشناسی، قرار جلب به دادرسی، قرار تامین خواسته و... صادر شود.
رفع نقص تحقیقات: اگر تحقیقات انجام شده در پرونده ناقص باشد، قاضی می‌تواند برای رفع نقص، قرار اعدادی صادر کند.
تعیین تکلیف اشخاص ثالث: در برخی موارد، ممکن است لازم باشد که اشخاص ثالثی در دادرسی حضور داشته باشند. قاضی می‌تواند برای تعیین تکلیف این اشخاص، قرار اعدادی صادر کند.
ارجاع امر به کارشناسی: در مواردی که موضوع دعوا نیاز به تخصص فنی یا علمی دارد، قاضی می‌تواند برای روشن شدن موضوع، قرار اعدادی مبنی بر ارجاع امر به کارشناسی صادر کند.
انواع قرارهای اعدادی یا مقدماتی
قرارهای اعدادی یا مقدماتی، دسته‌ای از قرارهای دادگاه هستند که برای آماده‌سازی مقدمات صدور حکم نهایی در یک پرونده قضایی صادر می‌شوند. این نوع قرارها، ماهیت دعوی را تعیین نمی‌کنند و به طور مستقیم نیز به موضوع دعوی رسیدگی نمی‌کنند. به طور کلی، این قرارها به دو دسته قرارهای اصحاب دعوی و قرارهای مربوط به دلایل، تقسیم می‌شوند.
قرارهای اعدادی مربوط به اصحاب دعوی شامل موارد زیر است:
قرار جلب به دادرسی: زمانی صادر می‌شود که خوانده دعوا در دادگاه حاضر نشده باشد و دلایل موجهی برای عدم حضور خود ارائه نکرده باشد.
قرار رد دعوا: زمانی صادر می‌شود که دعوا به دلیل نقص در شرایط قانونی، قابل طرح در دادگاه نباشد.
قرار عدم صلاحیت: زمانی صادر می‌شود که دادگاه رسیدگی به دعوا را خارج از صلاحیت خود بداند و آن را به دادگاه صالح ارجاع دهد.
قرار دعوت ثالث: زمانی صادر می‌شود که حضور شخص ثالثی در رسیدگی به دعوا ضروری باشد.
قرارهای اعدادی مربوط به دلایل، به شرح زیر هستند:
قرار کارشناسی: زمانی صادر می‌شود که برای روشن شدن موضوع دعوا، نیاز به نظر کارشناس باشد.
قرار معاینه محل: زمانی صادر می‌شود که برای روشن شدن موضوع دعوا، نیاز به بازدید از محل مورد مناقشه باشد.
قرار تحقیق محلی: زمانی صادر می‌شود که برای روشن شدن موضوع دعوا، نیاز به تحقیق از شهود یا مطلعین باشد.
قرار امهال: زمانی صادر می‌شود که خواهان برای ارائه دلیل یا مدارک خود به مهلت بیشتری نیاز داشته باشد.
قرار اعدادی در اجرای احکام
در مرحله اجرای احکام نیز، گاه برای تسهیل و تسریع در اجرای حکم نهایی، قرارهای اعدادی صادر می‌شود. به عنوان مثال، قرار تامین خواسته برای جلوگیری از تضییع حقوق خواهان قبل از صدور حکم نهایی و قرار توقیف اموال برای وصول محکوم‌به از اموال محکوم‌علیه، از جمله این قرارها هستند.
نکات مهم در خصوص قرارهای اعدادی:
قرارهای اعدادی، قابل اعتراض هستند و اصحاب دعوا می‌توانند به آنها اعتراض کنند.
در صورت عدم اعتراض، قرارهای اعدادی قطعی شده و لازم‌الاجرا می‌شوند.
قاضی می‌تواند در صورت نیاز، قرارهای اعدادی را صادر و سپس آنها را نقض یا اصلاح کند.
صدور قرار اعدادی، مانع از صدور حکم نهایی در پرونده می‌شود.
صدور قرار اعدادی، ممکن است به نفع یکی از اصحاب دعوا باشد و یا ضرری به آنها وارد کند.
صدور قرار اعدادی، گاه به طولانی شدن روند رسیدگی به پرونده منجر می‌شود.
به طور کلی، قرارهای اعدادی نقشی اساسی در فرایند دادرسی ایفا می‌کنند. این قرارها به مراجع قضایی کمک می‌کنند تا با تکمیل و آماده‌سازی پرونده، زمینه را برای صدور حکمی عادلانه و دقیق فراهم کنند. لازم به ذکر است که صدور قرار اعدادی، به منزله تضمین صدور حکم به نفع خواهان دعوا نیست، چرا که ماهیت این قرارها، صرفاً تکمیل و آماده‌سازی پرونده برای صدور حکم نهایی است و اصحاب دعوا باید منتظر صدور حکم نهایی از سوی مرجع قضایی باشند.
برای اطلاعات بیشتر در خصوص انواع قرارهای اعدادی و شرایط صدور آنها، می‌توانید به قانون آیین دادرسی مدنی و سایر منابع حقوقی مراجعه کنید، همچنین می‌توانید از طریق وکیل یا مشاور حقوقی، از جزئیات و روند صدور قرارهای اعدادی در پرونده خود مطلع شوید.